Neurony jak owoc dzikiej róży

Neurony są podstawową komórką układu nerwowego. Występują w nawet tak małych organizmach jak Cenorhabditis Elegans - nicień żyjący w ziemi nie będący pasożytem, który ma niewiele mniej niż tysiąc komórek, w tym 302 to neurony. W ludzkim układzie nerwowym neurony stanowią dużą grupę, bo w samym mózgu dorosłego człowieka szacuje się, że jest ich między 90 a 140mld. Jednak neurony nie są najliczniejsze w naszym mózgu, bo mniej więcej dziesięć razy tyle mamy komórek zwanych ogólnie glejowymi, których funkcje są nie tylko zaskakująco czasami podobne do funkcji neuronów, ale wciąż jeszcze nie wystarczająco dobrze poznane. Dlatego dane szacunkowe dotyczące samej kory mózgowej, której grubość u dorosłego człowieka zawiera się w przedziale 2-5mm mówią o około 200mld komórek tylko w tej strukturze mózgowej. Neurony zostały odkryte dopiero w XIX w. i wiedza na ich temat, choć niepełna, to wyprzedza wiedzę na temat komórek glejowych. Stąd też duża koncentracja w przekazie popularyzatorskim na neuronach i jednocześnie niewielka na komórkach glejowych, choć te ostatnie okazują się istotne również dla rozumienia, np. depresji, co uwidaczniają badania post mortem osób chorujących na depresję i odkryte w ten sposób powiązane z tą chorobą zmiany morfologiczne w astrocytach. 

Nauka zajmuje się opisem i wyjaśnianiem, a zatem o neuronach wiemy, że są różnego typu ze względu na kształt, np. koszyczkowe, kandelabrowe, piramidowe, gwiaździste i jak wynika z najnowszych badań neurony nazwane owocem dzikiej róży (ang. rosehip neurones) czy też po prostu neuronami dzika róża. Neurony dzika róża zostały zauważone w górnych warstwach kory mózgowej i stanowią około 10-15% wszystkich znajdujących się tam neuronów hamujących. Aktywność hamująca neuronów w naszym mózgu jest obok aktywności pobudzającej najważniejszym typem aktywności mózgowej. Dzięki neuronom hamującym w korze mózgowej mamy m. in. zdolność panowania nad własną impulsywnością, a co za tym idzie nad jakością naszej emocjonalności. Dobrze ukształtowane sieci neuronalne korowe hamujące stanowią przeciwwagę dla sieci neuronalnych pobudzających znajdujących się nie tylko w korze, ale również w obszarach podkorowych związanych z emocjonalnością, np. ciałem migdałowatym. Szczególną rolę pełni tutaj tzw. Kora Przednia Zakrętu Obręczy - obszar znajdujący się w obrębie płatów czołowych i neurony wrzecionowate. 

Aktywność mózgowa hamująca jest kluczowa dla odporności psychicznej. A zatem, potencjał naszej kory mózgowej odgrywa w tym temacie najważniejszą rolę. Wiele badań wskazuje na różne czynniki środowiskowe osłabiające potencjał korowy, a szczególnie ośrodków czołowych i w związku z tym osłabiających ogólną odporność psychiczną. Toksyną powszechnie dostępną, która najbardziej niszczy korę mózgową, a zwłaszcza płaty czołowe i nasila impulsywność w codziennych reakcjach oraz prowadzi z czasem (regularnie spożywany, np. weekendowo) do depresji jest alkohol. Czynnikiem wewnętrznym niszczącym potencjał naszej kory mózgowej jest poczucie zagrożenia z dowolnego powodu. 

Z wielu badań wynika, że osoby żyjące w warunkach podwyższonego stresu, np. w związku z nieprzewidywalnością zachowania osób wśród których żyją na co dzień, np. z którymi mieszkają mają podwyższoną aktywność mózgową pobudzającą a potencjał korowy mniejszy w porównaniu do osób żyjących w poczuciu bezpieczeństwa. Przewaga mózgowej aktywności pobudzającej nad hamującą jest jednym z podstawowych skutków wychowywania się w rodzinie z przemocą i jednocześnie jedną z podstawowych przyczyn wielu trudności psychicznych mających postać, np. depresji, zaburzeń opozycyjno-buntowniczych, zaburzeń lękowych, chronicznego wstrętu, chronicznej złości i wielu innych. Grubość kory mózgowej jest w związku z tym też jedną z różnic między osobami wychowywanymi w warunkach, np. regularnego strachu, a osobami wychowywanymi w poczuciu bezpieczeństwa. U osób z doświadczeniem przewagi strachu nad bezpieczeństwem w ich okresie rozwojowym grubość kory mózgowej oscyluje wokół dolnej granicy, tj. ok. 2mm, podczas gdy u osób z przewagą poczucia bezpieczeństwa nad poczuciem zagrożenia w ich doświadczeniu okresu rozwojowego jest to ok. 5mm. Różnice w radzeniu sobie psychicznym z trudnościami życiowymi wynikające tylko z tego parametru mogą być bardzo duże, bo od poczucia, że nigdy mi się nie uda po poczucie, że potrafię dać radę. Rozpoznaje się to m. in. po treści spontanicznych, mimowolnych regularnie powtarzających się reakcji na sytuacje, które nie są po naszej myśli. Chodzi o wzorce myślenia i behawioralne. Więcej na ten temat piszę w mojej książce.

O nowo odkrytych neuronach zwanych neuronami dzika róża wiadomo już, że są neuronami hamującymi aktywność innych neuronów i nie mają swojego odpowiednika wśród neuronów myszy, które są podstawowym organizmem modelowym. Neurony dzika różna wydają się więc specyficzne dla człowieka. Co to jednak oznacza w praktyce tego jeszcze nie wiadomo. Jedno z pierwszych przypuszczeń  weryfikowanych w związku z odkryciem tych neuronów wskazuje na to, że mogą one mieć jakieś znaczenie w rozumieniu różnicy jakościowej w badaniach nad metodami leczenia układu nerwowego. Wiele bowiem badań wskazuje na pełne powodzenie opracowanych metod leczenia u zwierząt modelowych, np. myszy, podczas gdy zastosowane u ludzi kończą się niepowodzeniem.  

Tymczasem warto zwrócić uwagę na własne spontaniczne reakcje oraz dotychczasowe życiowe doświadczenie, bo zarówno zdarzenia, które minęły jak i zdarzenia, które mają miejsce zmieniają nasz mózg.  

źródło: doi:10.1126/science.aav2307