Słaby charakter, czyli mała odporność psychiczna - przejawy

Charakter tworzy odporność psychiczną człowieka. Jest wiele przejawów słabego charakteru. Widać je jak na dłoni u tych osób, które mają nieprawidłowo ukształtowany charakter, a więc słaby zamiast mocny i w konsekwencji małą zamiast dużą odporność psychiczną. 

Oto garść wybranych przejawów słabego charakteru, które każdy może zaobserwować w codzienności w różnej dynamice i w różnej konfiguracji:

-  impulsywne (niepohamowane) naruszanie granic uczuciowych drugiego człowieka; 

- trudności w rozpoznawaniu sytuacji, w których inni naruszają granice uczuciowe (moje lub czyjeś);

- brak spontanicznego myślenia hamującego o tym co poczuje drugi człowiek, gdy coś powiem, zrobię (najczęściej w sytuacjach, w których nie ma groźby kary lub braku nagrody);

- wykorzystywanie słabszego (np. dziecko, osobę z grupy mniejszościowej) lub słabości drugiego człowieka, by manifestować swoją dominację, np. poprzez krytykę deprecjonującą; ocenianie stereotypami; przemoc psychiczną i fizyczną; 

- narzucanie siłą własnego punktu widzenia (korzystanie z pozycji władzy, np. rodzicielskiej, nauczycielskiej, urzędniczej, itp.); 

- uznawanie nierówności społecznych za prawidłowy stan rzeczy; 

- posługiwanie się opiniami zamiast faktami; 

- trudności w odróżnianiu opinii od faktów 

- dążenie do tego, by większość była taka sama, a mniejszość była niewidoczna; 

- spontanicznie wrogie nastawienie do każdego, kto nie wpisuje się w schematy myślenia o tym jaki powienien być człowiek; 

- nastawianie jednych przeciwko drugim;

- brak spontanicznych gestów życzliwości wobec ludzi spotykanych przypadkowo; 

- brak lub trudności z odczuwaniem współczucia wobec osób spoza własnej grupy społecznej; 

- używanie przepisów prawa do piętnowania i utrzymywania różnic społecznych zamiast do ich niwelowania; 

- pojmowanie sprawiedliwości poprzez karanie za nieposłuszeństwo i nagradzanie za posłuszeństwo;

- przekonanie, że dominacja i środki represji są przejawem siły wg. zasady kto bardziej agresywny ten silniejszy; 

- posługiwanie się wrogością wg. przekonania lepiej atakować szybciej i mocniej, zanim inni zaatakują; 

- niechęć do uczenia się (traktowanie edukacji jako konieczności); 

- niechęć do wysiłku umysłowego zmieniającego dotychczasowe przekonania w obliczu faktów im przeczących; 

- myślenie o ludziach częściej w kategoriach zagrożenia zamiast braku zagrożenia, np. w schemacie ja jestem normalna/y on/ona, oni nienormalni; 

- dominujące myślenie o tym jakim powinno się być, by mieć akceptację własnej grupy lub przynajmniej "święty spokój", zamiast bycie tym kim jest się naprawdę; 
- spontaniczne, częstsze reagowanie w schemacie dominacja vs uległość zamiast partnerstwo

- posługiwanie się dyskryminacją zamiast zaciekawieniem jako spontaniczną formą reakcji na różnice między ludźmi; 

- posługiwanie się rywalizacją częściej niż kooperacją; 

- sprowadzanie poczucia własnej wartości do osiągniętych wyników, np. w nauce, w pracy zamiast do zaciekawienia, chęci uczenia się i poszerzania horyzontu umysłowego; 

- trudności w rozpoznawaniu tego co się czuje i tego co czuje drugi człowiek przy jednoczesnym ogólnym poczuciu, że jest się częściej zirytowanym, podenerwowanym, zaniepokojonym niż spokojnym; 

- ignorowanie rozmaitych społecznych problemów wg. schematu mnie to nie dotyczy, jeśli nie mam w tym interesu; 

- brak lub słabe zaangażowanie w obliczu krzywdy, która spotyka kogoś innego; 
- oczekiwanie, że bardziej agresywni (postrzegani jako silniejsi) wiedzą lepiej co robić;
- spontaniczne, częstsze odczuwanie awersji w obliczu sytuacji niestandardowych zamiast zaciekawienia i chęci nauczenia się czegoś nowego;
- spontaniczne myślenie w schemacie dobry vs zły; przyjaciel vs wróg; czarne vs białe;

- wiele innych

Charakter kształtuje się w okresie rozwojowym (od narodzin do 20-25 r.ż.) pod wpływem rodziny i środowiska szkolnego. Im bardziej jednorodne środowisko tym trudniej ukształtować mocny charakter. Jeśli środowisko jest seksistowskie, szowinistyczne, ksenofobiczne, homofobiczne, autorytarne, karzące i wymagające wg. schematów powinności, nakazów i zakazów, tym gorzej dla kształtującego się charakteru i przyszłej odporności psychicznej. Osoba kształtowana w takich okolicznościach ma większe trudności w doświadczaniu spokoju, poczucia bezpieczeństwa i częściej nie radzi sobie konstruktywnie w obliczu problemów życiowych. 

Dziś, w obliczu intensywnych agresywnych ataków, które przypuszczają ludzie o słabych charakterach na realnie już od dawna krzywdzonych społecznie (brakiem podstawowych praw i dyskryminacją) ludzi z rozmaitych grup mniejszościowych, a szczególnie na osoby LGBT+  warto odpowiedzieć sobie na pytanie czy te agresywne słabe charaktery powinny dłużej mieć wpływ na kształtowanie jakości życia społecznego w Polsce. Wierzę, że zwyciężą ludzie o mocniejszych charakterach, by kolejne pokolenia uchronić przed postawami kształtującymi słaby charakter i dać im szansę na dobrą odporność psychiczną w przyszłości. 

Więcej na temat tego czym jest i jak przejawia się charakter oraz co robić, by charakter był mocny i jaki jest związek charakteru z aktywnością mózgową można przeczytać w rozmowie, którą prowadzi ze mną Monika Stachura na łamach magazynu psychologicznego SENS (kwiecień 2019) wersja elektroniczna TUTAJ

P.S. Badania empiryczne nad charakterem prowadzone są od lat na gruncie psychologii przez takich badaczy jak Martin Seligman, David Goldberg czy Christofer Peterson.